Epïmatop: FfF bij de Wayana
Onder de projectnaam Epïmatop zijn we in 2019 gestart met Foundations for Farming in Suriname. Het gaat hier om een samenwerking met de stichting Mulokot, die de Wayana indianen vertegenwoordigt.
De Wayana indianen leven in het noordelijk deel van de Amazone en hebben een populatie van ongeveer 2500 mensen verspreid over drie landen (Suriname, Frans Guyana en Brazilië). In Suriname leven ongeveer 700 Wayana in drie geïsoleerde dorpen in het zuiden van het land (Kawemhakan, Apetina en Palumeu). Deze dorpen zijn slechts met het vliegtuig of vele dagen met de boot te bereiken. De Wayana spreken nog hun eigen taal en hebben nog vele culturele tradities die ze in ere houden.
De Wayana leven al eeuwen in het tropisch oerwoud en leven van de jacht en visvangst, en van kleinschalige landbouw op kostgrondjes, met cassave als basisvoedsel. Hierbij wordt een traditionele ‘slash and burn’ aanpak gehanteerd: een stuk oerwoud wordt platgebrand, en dit levert voldoende vruchtbare grond op voor enkele jaren landbouw. Na die paar jaar begint de cyclus opnieuw met een ander stuk bos.
Betere landbouw
Door verbeterde medische zorg in de dorpen neemt de bevolkingsomvang van de Wayana sterk toe, en daarmee de behoefte aan voedsel. Ook volgens meer jonge Wayana onderwijs in andere delen van Suriname, waar ze kennis maken met ander voedsel. Deze jongeren nemen de behoefte aan een diverser dieet mee terug naar huis. Het eenzijdige dieet van cassave leidt tot veel gevallen van diabetes en een diverser en gezonder dieet is daarom meer dan welkom. Deze ontwikkelingen leiden tot behoefte aan productievere en meer diverse landbouw. De Wayana zijn zich bewust van het feit dat hun manier van landbouw niet optimaal is en dat het rendement relatief laag is. Bovendien vormt de ‘slash and burn’ aanpak met een groeiende behoefte aan voedsel een steeds zwaardere belasting van het ecosysteem van het regenwoud.
Tegelijk komt het tropisch regenwoud steeds verder onder druk te staan door regelgeving van de overheid en door NGO’s die de bossen en de biodiversiteit willen beschermen. Veelal worden de belangen van de inheemse bevolking, die afhankelijk is van het oerwoud, over het hoofd gezien en zelfs schadelijk geacht voor de natuur. Ironisch genoeg wordt de meeste schade toegebracht door (illegale) goudwinning en houtkap, waartegen relatief weinig gedaan wordt. De vervuiling met kwik die door goudwinning wordt veroorzaakt, zorgt ervoor dat visvangst in de grotere rivieren voor de Wayana steeds minder een optie is. Ze zijn hier overigens niet uniek in: de problematiek is gelijk voor alle inheemse bevolkingsgroepen in het Amazone-gebied.
Inheemse bevolking
Hoewel de Wayana in een geïsoleerd gebied leven, zijn ze in ander opzicht zeker geen geïsoleerde groep: er zijn contacten met vele andere inheemse groepen, zowel binnen Suriname (met name hun buren de Trio) als daarbuiten, tot aan inheemse groepen in Noord-Amerika toe. Onder de Wayana leeft het verlangen om hun inheemse ‘familie’ elders te helpen.
Dit project brengt een aantal specifieke problematieken met zich mee. Reizen en transport zijn duur, er zijn tolken nodig, en het klimaat is totaal anders dan in zuidelijk Afrika. We zoeken waar we maar kunnen naar extra expertise op het gebied van landbouw, geschikte gewassen, ongediertebestrijding enzovoort. Het wereldwijde Foundations for Farming netwerk denkt en leeft volop mee: het gaat hier om de eerste grotere implementatie van FfF in Zuid Amerika.
